Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Pomiń baner

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Nawigacja Nawigacja

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

W służbie jej Królewskiej Mości

W służbie jej Królewskiej Mości

Pszczelarstwo stanowi ważny sektor gospodarki nie tylko w Polsce, ale również na świecie. Z jednej strony praca pszczół jako owadów zapylających wpływa na utrzymanie bioróżnorodności środowiska naturalnego i prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów. Z drugiej, zwiększa jakość i wielkość uzyskiwanych plonów.

Zanieczyszczenie środowiska, zmiany klimatyczne i środowiskowe wynikające z działalności człowieka wpływają negatywnie na liczbę dziko żyjących owadów zapylających. Dlatego też, rola pszczół miodnych staje się coraz ważniejsza. Obecnie na terenie Polski dzięki pszczołom zapylane jest 60 gatunków roślin rolniczych i 140 gatunków roślin ogrodniczych czyli ponad 80 proc. gatunków uprawnych (za www.nik.gov.pl). Na świecie, wśród 300 głównych gatunków uprawnych około 84% zapylane jest dzięki pracy owadów, z czego 80-90% dokonywanych jest właśnie przez pszczołę miodną. Badania wykazują, iż strata w plonowaniu niektórych upraw przy ograniczonym zapylaniu przez pszczoły lub jego całkowitym braku może wynosić od 10% do nawet 100%! Szacuje się, że dochód, jaki uzyskuje się dzięki działalności zapylającej pszczół, wynosi od 4,1 do 7,4 mld zł!

Praca pszczół miodnych jako owadów zapylających zarówno gatunki uprawne jak i te występujące naturalnie w ekosystemach, pozwala na uzyskanie upraw bezpośrednio wykorzystywanych przez człowieka, produktów pasiecznych,  paszy dla zwierząt hodowlanych, jak i pokarmu dla dziko żyjących zwierząt. Wpływa w znacznym stopniu na zachowanie równowagi i bioróżnorodności w środowisku naturalnym co przekłada się na prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów, m.in. produkcji odpowiedniej ilości tlenu przez rośliny czy zapobieganiu erozji gruntów. Wyginięcie pszczół miałoby katastroficzne konsekwencje zarówno dla środowiska przyrodniczego jak i ludzi.

Obecnie pszczelarze, aby utrzymać swoje pasieki muszą pokonywać wiele przeszkód. Pojawiają się problemy ekonomiczne związane zarówno z przywozem taniego miodu z państw trzecich jak i rosnących kosztów prowadzenia pasieki. Ponadto, w ostatnich latach obserwowana jest alarmująca utrata rodzin pszczelich. 

Masowe wymieranie pszczół pojawiło się na początku XX wieku w USA. Zaobserwowano wtedy masowe ginięcie pszczół lotnych lub całych rodzin pszczelich. Ze względu na fakt, iż nie znane były przyczyny tego zjawiska nadano mu umowną nazwę Zespołu masowego ginięcia pszczoły miodnej, z ang. Colony Collapse Disorder (CCD). Czytając różne opracowania na temat powodów występowania CCD w Polsce jak i na świecie nasuwa się jeden wniosek. Do dzisiejszego dnia nie wiadomo, co konkretnie jest powodem występowania tego zjawiska, jeśli można mówić w ogóle o jednym powodzie, a nie o szeregu czynników występujących równocześnie lub mocno ze sobą powiązanych.  W konsekwencji sprawia to, iż nie umiemy temu zaradzić. Nie pomaga fakt, iż problem spadku populacji pszczół oraz innych owadów zapylających pomimo, iż stanowił i nadal stanowi zagrożenie globalne, był długo niedostrzegany. Dopiero ryzyko ogromnych strat w rolnictwie i gospodarce spowodowało, iż tematem zainteresowali się nie tylko ekolodzy i naukowcy, ale i rządy poszczególnych krajów.

Problemy związane z utratą pszczół powodują, iż nawet w pszczelarstwie, które od wieków prowadzone było tymi samymi metodami, odczuwalna jest potrzeba nowości i innowacji. Ze względu na fakt, iż tradycyjne metody zawodzą w walce ze śmiertelnością pszczół, pszczelarze coraz chętniej sięgają po nowe rozwiązania, a na rynku prezentowany jest wzrost ilości technologii umożliwiających monitoring, kontrolę  i zwalczanie chorób w pasiekach. W nurt ten doskonale wpisują się technologia „Inteligentny system do prowadzenia gospodarki stacjonarnej i wędrownej” opracowana na Wydziale Biologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace przedwdrożeniowe realizowane są z Programu „Inkubator Innowacyjności 4.0.” finansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014‐2020 (Działanie 4.4). Celem programu jest wsparcie procesu zarządzania wynikami badań naukowych i prac rozwojowych, w tym dofinansowanie prac przedwdrożeniowych dla projektów wynalazczych. Przy pomocy opracowanego systemu możliwe jest zdalne zarządzanie pasieką  m.in. monitorowanie parametrów w ulu, zewnętrznych parametrów środowiska oraz możliwość ciągłego przekazywania danych do odbiorcy. Technologia rozwiązuje problem dojazdów i pracochłonnych przeglądów rodzin. Umożliwia uzyskiwanie aktualnych informacji oraz zdalne kontrolowanie urządzeń, a przez to szybkie i skuteczne reagowanie pszczelarzy na zachodzące zmiany (informacje o istniejącym pożytku, pojawianiu się nastroju rojowego itd). Dzięki temu pszczelarz w sposób ciągły ma dostęp do informacji na temat sytuacji i zmian zachodzących w rodzinach pszczelich, bez konieczności przebywania na terenie pasieki. Zastosowanie nowatorskiej technologii umożliwia zahamowania rozwoju Varroa destructor i skuteczne zwalczanie wielu innych chorób, bez konieczności stosowania chemioterapeutyków. Mamy nadzieję, iż Inteligentny Ul opracowany przez naukowców UJ pomoże w walce ze śmiertelnością pszczół. Aktualnie CITTRU poszukuje partnera biznesowego, który pomoże wdrożyć wynalazek na rynek.

Autor: dr Renata Bartoszewicz

logotyp Fundusze Europejskie, Rzeczpospolita Polska, Unia Europejska